مجلۀ آرشیتکچرال دایجست (Architectural Digest) با انتشار عکس‌هایی گوشه‌ای از دکوراسیونِ داخلی محل سکونت خانوادۀ باراک اوباما، رئیس‌جمهور امریکا، را به نمایش گذاشته‌است.

این تصاویر، عکس‌هایی از اتاق خواب ریاست‌جمهوری، اتاق‌نشیمن خانوادگی، اتاق غذاخوری و فضاهای خصوصی خانوادۀ اوباما در طبقه دوم کاخ سفید را نشان می‌دهد.

دکوراسیون داخلی این اتاق‌های مجلل و همچنین دفتر کار ریاست‌جمهوری موسوم به «دفتر بیضی» را مایکل اسمیت پس از انتخابات سال ۲۰۰۸ طراحی کرده‌است.

 

 مقدمه:       

فعالیت فوق برنامه و مکمل چیست؟

      فرآیند یاددهی و یادگیری ، فرآیند دو جانبه ای است که در آن یاددهی با ابتکار  و خلاقیت معلم و یادگیری بر اساس مفاهیم و اهداف درس است به نحوی که هر دو  طرف فر آیند ، معلم و متعلّم در این فعالیت مشارکت داشته باشند. 

 به فعالیت هایی که بر اساس نوآوری و ابتکار معلمین در کنار تدریس و بر اساس آموزش مفاهیم و اهداف درس به کار گرفته شوند و در داخل یا خارج کلاس انجام   شود ، فعالیت مکمل گفته می شود. 

فعالیت های فوق برنامه مجموعه فعالیت های سازمان یافته و پیش بینی شده ای است که به منظور تثبیت ، تعمیق ، آشنایی و کارکرد عملی در طول سال تحصیلی برای دانش آموزان درنظر گرفته می شود تا به رشد و تعالی ، شکوفایی استعدادها و مشارکت در برنامه های عملی کمک کند . این برنامه ها در توسعه ی تجربیات تربیتی دانش آموزان نقش مهمی دارد (فراگیری مهارت های زندگی و حل مسئله ) ، در عرض برنامه ی درسی قرار گرفته است ، نیازهای فردی دانش آموزان و ویژگی های محلی و منطقه ای را مورد توجه قرار می دهد و بالاخره موجب غنای برنامه ی درسی می شود . فعالیت های فوق برنامه را می توان کلیه اعمالی دانست که در برنامه درسی روزانه برای آن ساعات به خصوص  پیش بینی نشده و هدف آن شناسایی و پرورش استعدادهای نهفته دانش آموزان است . ( خان بابائی ، 1374 )

      چنانچه این فعالیت ها با توجه به شرایط خاص منطقه ای یا اقلیمی باشد و یا در  راستای آموزش استعدادهای خاص فراگیران باشد ، فعالیت فوق برنامه گفته می شود. همزمان با آغاز سال تحصیلی معلم با توجه به اهداف آموزشی، یکسری فعالیت را برای یکسال تحصیلی تنظیم می نمایند که این مقاله در نظر دارد تا با نشان دادن گام های برنامه ریزی هر معلم متناسب با استعداد ، توانایی ، وقت و هزینه خود مبادرت به تدوین و اجرای آن نماید.

این را باید بخاطر سپرد که معلم نمی تواند محتوای کتاب را آموزش دهد بدون پذیرش فراگیران و نمی توان دانش، مهارت و حتی نگرشی را یاد داد بدون مشارکت فراگیران !! برای رسیدن به سطح یادگیری می توان ازچهار کلمه برای مشخص کردن یک فرایند یادگیری استفاده کرد: انجام دادن1 ، بررسی کردن2 ، یادگرفتن3 و به کاربردن4. در این فرایند ، فعالیت در حین یادگیری ( انجام دادن )، نیاز به تفکر و ارزیابی ( بررسی کردن )، استخراج معنا از این مرور( یاد گرفتن ) و استفاده ی برنامه ریزی شده از یادگیری در عملیات آینده ( به کاربردن ) مورد توجه قرار می گیرد . در مرحله ی به کاربردن ، از دانش آموزان خواسته می شود که یادگیری خودشان را برای تنظیم اهداف و طراحی برخی فعالیت ها به موقعیت هایی که می شناسند انتقال دهند . این فعالیت ها می توانند به کلاس یا خارج از کلاس مرتبط شوند . (واتکینس و کارنل ، 2000 )

اهداف برنامه های مکمل و تکالیف خلاقانه

دیوید سلبی (2000 ) معتقد است که هدف از آموزش مهارت های زندگی ، افزایش توانایی های روحی –اجتماعی است ، آن مهارتهایی که می تواند افراد را در اداره ی مؤثر نیازها ، سختی ها و فشارهای زندگی توانا سازد .( ادیب ، 1382 ، ص13 )

اما در کنار اهداف مندرج در کتب آموزشی و یا همان  اهداف کلی ، اهداف اختصاصی تر نیز وجود دارند که سعی می شود در هنگام اراده تکالیف خلاقانه و یا برنامه مکمل یادگیری، به حصول آنها دست یافت مانند :

اهداف اصلی:

توسعه ی دیدگاه مدرسه محوری .  تعمیق فرایند یاددهی – یادگیری در زندگی دانش آموزان . غنی سازی برنامه ی درسی و اوقات فراغت دانش آموزان .  گسترش یادگیری از مدرسه به خانواده و جامعه . تسهیل فرایند رشد اجتماعی دانش آموز. رسیدن فراگیران به مهارت طراحی و حل مسئله. تشویق فراگیر به خود یاگیری.

اهداف فرعی:

توانمند کردن افراد ، ایجاد و افزایش مهارت تصمیم گیری . ارتقای مهارت تفکر انتقادی و خلاقیت . تقویت فرایند حل مسئله. تحقق توانایی های بالقوه و انطباق با تغییرات زندگی . ارتقای مهارت های 9 گانه.  تقویت اعتماد به نفس ، عزت نفس و هویت فردی .شکل گیری و تقویت ارزش ها. افزایش مسئولیت پذیری .افزایش عملکرد تحصیلی .افزایش مشارکت .  ...

اهمیت فعالیت فوق برنامه و مکمل

      در مدارس هدف یک معلم موفق،  انتقال دانش نیست!! زیرا دستگاهها و رسانه ها، بهتر و سریع تر و در بسیاری از موارد جذابتر دانش و اطلاعات عمومی را منتقل می کنند. بلکه هدف تشویق فراگیران برای رسیدن به سطح خود یادگیری است ، یعنی ایجاد شرایط برای کسب تجربه و بروز رفتار ( رضا پورشیخ- تفاوت آموزش و یاددهی- بانک اطلاعاتی معلم-1390) .

 مدارس محل کشف و بروز استعدادهای افراد و تمرین و تثبیت آنهاست.  مدیران و معلمان به طور موثر در برنامه یادگیری و رضایت دانش آموزان و فعالیت های بهبود و ارتقای مستمر کیفیت نقش دارند. کیفیت چیزی نیست که بتوان به  مدرسه تزریق کرد، تحقق کیفیت نیازمند مشارکت صادقانه همه کارکنان ، معلمان ،‌اولیاء و  عوامل مدرسه است. تعداد ی از اهداف طبقه بندی شده به قرار ذیل می باشد:

1- درگیر کردن مستقیم دانش آموز در خلال برنامه ی درسی با کتاب و مسائل آموزش داده شده.

2.  آشنا کردن دانش آموزان با نحوه ی طرح سؤال .

3. وارد شدن دانش آموز به حیطه ی ارزشیابی . او به قضاوت می نشیند که کدام مسئله ی کتاب مهم تر است و ترجیح دارد سؤال امتحانی باشد .

4. فراهم آمدن شرایط لازم برای این که معلم تأثیر تدریس خود را بر دانش آموزان به طور غیرمستقیم مشاهده کند . به این صورت که معمولا دانش آموزان گرایش دارند ، مسائلی را مطرح کنند که دبیر بر آنها تأکید بیشتری کرده است .

5.  وادار کردن تمامی دانش آموزان به فعالیت و توجه به تفاوت های فردی . بخصوص در فعالیت هایی که بصورت گروهی و مشارکتی طراحی شده است.

6. ایجاد تنوع در کار معلم و فراگیر و تأکید بر نقش تعاملی معلم – دانش آموز. معلم به جای تصحیح پاسخ ها ، سؤال ها را بررسی می کند و دانش آموز به جای تلاش برای حفظ مطالب ، طرح سؤال می کند .

7.  تقویت نقش مداخله گری مؤثر معلم در طراحی برنامه ی درسی .

8.  ترکیب مفاهیم دروس و برقرار ارتباط طولی و عرضی مفاهیم و مطالب مندرج در کتب یک پایه.

9. قرار گرفتن دانش آموز در جایگاه معلم . به این ترتیب ، او با توجه به نوع فعالیت ، از تقلب و رونویسی دوری می کند .

10. فراهم شدن یک مخزن سؤال و یا برنامه مدون برای استفاده ی معلم و دانش آموزان دیگر بخصوص در مدارس هوشمند و شبکه ای .

      کار معلم و مربیان هنرمند و توانمند این است که با فعالیت های زنده و پویا و با  ایجاد لحظه های نشاط آور ، مفاهیم را به فراگیران عرضه کنند، نه آنکه به عنوان یک  وسیله مکانیکی( معلم- مجری)  ، بدون تحریک اشتیاق دانش آموز و بدون نوآوری و خلاقیت ، تنها ذهن دانش آموز را درگیر حفظ محتوای کتاب نماید.

 درست است بسیاری از فراگیران مطالب و نکات کلیدی و مفاهیم پایه را از کتب خود حفظ می کنند و نمره خوبی هم در آزمون ها کسب می کنند اما این ملاک واقعی یک فراگیر خلاق و زرنگ نیست . ذهن فراگیر صرفاً مکانی برای انباشتن اطلاعات و محتویات کتاب نیست ،  بلکه باید برای رشد همه جانبه فراگیران ایشان را تشویق به خود یادگیری و طراحی مسئله نمود. رسیدن به طراحی مسئله از حل کردن مسئله بالاتر است. ( رضا پورشیخ- تفاوت آموزش و یاددهی- بانک اطلاعاتی معلم-1390) .

فراگرفتن علوم با نشستن بر روی  نیمکت مدرسه و گوش دادن به سخنان معلم میسر نیست شاید آموزش صرف صورت گیرد.اما در آموزش واقعی باید دانش آموز از کلاس بیرون بیاید و وارد زندگی و  اجتماع شود. ( مهارت های زندگی )

فراهم نمودن این فرصت برای دانش آموز باعث می شود تا ذهن فراگیر را بر  انگیزاند و او را به سوال و کنجکاوی کشانده، محرّک فکر، جهت دستیابی به نوآوری و خلاقیت شود. همچنین در مدرسه طوری برنامه ریزی شود که معلم ودانش آموز اندیشه خلاق خودرا  به کار ببندند و مهارت هایی مانند تفکر حل مسئله وتصمیم گیری را کسب کنند.  دانش آموز را باید آموزش داد تا مهارت و دانش را بیاموزد نه آنکه چیزی را به  او القاء کرد.

اهداف آموزشی باید در راستای کشف استعداد ها؛ ایجاد اعتماد بنفس( بروز نوآوری و خلاقیت)؛ آموزش مهارت های لازم برای آمادگی زندگی در جامعه؛ کمک به فراگیران تا علوم یاد گرفته شده را با زندگی خود هماهنگ کنند( کاربست علوم و مهارت) ؛ رسیدن به سطح خود یادگیری و حل مسئله و... باشد نه حافظه پروری

مراحل طراحی و برنامه ریزی فعالیت فوق برنامه

لازمه ی برنامه ریزی برای فعالیت های مکمل و فوق برنامه و اجرای آنها در مدارس، انتخاب روش های یادگیری فعالی است که مشارکت دانش آموزان را به دنبال داشته باشد . در رویکردهای سنتی و معمول آموزش ، معلم در نقش فعال و دانش آموزان در نقش مخازن اطلاعات به وظایف محوله ی خود عمل می کردند . در نهایت ، یادگیری دانش آموزان نتیجه محور بود و به سطوح پایین شناختی محدود می شد . پژوهش های اندک انجام گرفته در مورد عوامل مؤثر بر پایین بودن سطح مهارت های زندگی نیز نشان می دهد که عواملی مانند : عدم به کارگیری الگوها و روش های مناسب تدریس ، روش های نادرست ارزشیابی ، انفعالی بودن دانش آموزان ، دیکته شدن محتوای آموزشی در قالب کتاب های درسی و عدم ارتباط عمیق بین خانه و مدرسه ، در پایین بودن سطح مهارت های زندگی دانش آموزان دوره ی ابتدایی مؤثر بوده اند . ( میرجوادی کرمانی ، 1381 )     

 اهداف وزارت آموزش و پرورش بسیار کلی است مدارس باید بر حسب دوره تحصیلی و  با نگاه به اهداف کلی، اهداف اختصاصی و تفصیلی و قابل دستیابی خود را تدوین  کنند. به همین دلیل لازم است در ابتدای سال تحصیلی هدف گذاری یکساله برای مدرسه صورت گیرد و اهداف در حیطه های آموزشی،فرهنگی تربیتی وسپس  خدماتی ورفاهی به ترتیب اولویت بندی ومشخص گردد. بعدازتعیین اهداف باید درصدد باشیم دربرنامه زمانی معین شده باشیوه های مؤثربه نتیجه مطلوب ودلخواه برسیم. جمله مراحل برنامه ریزی به شرح ذیل پیشنهاد می گردد:

1- نیاز سنجی آموزشی : قبل  از هدفگذاری و استخراج اهداف آموزشی مورد نظر می بایست شرایط؛ منابع انسانی و مالی و حتی بازده مورد نظر پیش بینی شود در این خصوص یکسری پیش نیاز ها مورد توجه قرار گیرد: شرایط فیزیکی مکانی که باید رفتار مورد نظر در آن بروز کند، شرایط جسمی و روحی که فراگیر در هنگام انجام آن کُنش می بایست داشته باشد، شرایط فعل یا رفتاری که باید مورد مشاهده و ارزشیابی قرار گیرد، سازماندهی نیروهای انسانی که بطور مستقیم و یا غیر مستقیم در این فعالیت دخیل هستند، ساماندهی منابع و اقلام موجود مورد نیاز از قبیل رسانه های آموزشی و امکانات آموزشی مورد نیاز، پیش بینی هزینه مورد نیاز و مقرون به صرفه، نوع ارزشیابی و بارم بندی، و....

2- هدفگذاری : ابتدا اهداف آموزشی و نکات کلیدی ، قواعد و کُنش های هر درس و فعالیت را بشناسید. در راستای تحقق آنها برنامه های مکمل و تکالیف خلاقانه خود را طراحی کنید و از دادن فعالیت هایی که از سطح اهداف بالاتر و یا دور تر هستند جداً بپرهیزید. چون علاوه بر وقت گیر بودن باعث سردرگمی و دلزدگی فراگیر می شود. بدانید کجا هستید و به کجا می خواهید برسید

3- مدیریت زمان:. بسیاری از اهداف کتب آموزشی تکمیل کننده همدیگر هستند و به اصلاح همدیگر را پوشش م یدهند و از طرفی، فعالیت های خلاقانه و تمرینی بسیار وقت گیر بوده و به برنامه کلاسی و ساعات آموزش و سطح دشواری فعالیت اشراف داشته باشید. بسیاری از فعالیت های مکمل داری زمان مشخصی نیستند .فعالیت های مکمل و فعالیت های مشابه آن ، زمان مشخصی ندارند . با این حال به نظر می رسد بهترین زمان برای موقعی است که معلمان حداقل چندین درس از کتاب را تدریس کرده باشند و یک یا دو نمونه ارزشیابی پایانی ، همانند ارزشیابی ماهانه ( از نظر زمانی ) و یا ارزشیابی براساس فصل بندی بعضی کتاب ها انجام داده باشد . دلیل این امر آن است که دانش آموزان با نحوه ی ارزشیابی معلم خود به طور اجمالی آشنا شوند و از طرف دیگر ، دامنه ی انتخاب مطالب برای دانش آموز وسیع تر و امکان تنوع بخشیدن به سؤالات بیشتر باشد .

4- برنامه ریزی گام به گام :انجام کار بصورت مرحله به مرحله و در صورت امکان نوشتن طراحی آموزشی یا تقویم اجرایی برای محتوای آموزشی بعد از بررسی کل محتوا. دیدن تمام تکالیف و فعالیت ها بصورت منسجم و طراحی هر فعالیت بصورت گام به گام و یا به اصطلاح سناریو نویسی تا فراگیر بداند دقیقاً چه کاری را باید انجام دهد.

5-  انتخاب نوع فعالیت: این فعالیت در بر گیرنده کدام حیطه از یادگیری است (دانش – مهارت – نگرش) و معلم با کدام روش تدریس می خواهد به این حیطه برسد ، دیدگاه معلم کدام است( معلم محور- گروه محور- فراگیر محور) در انتخاب نوع فعالیت دخیل می باشد.

6- اجرای فعالیت: در هنگام اجرای فعالیت و قبل از رخواست از فراگیران باید به نیاز آموزشی ، سن فراگیران و توانایی آنها توجه کرد و مراحل تکالیف و مکمل آموزشی را جدا گانه و بصورت  امتیازی و یا گام به گام طراحی و فراگیران را توجیه نمود تا هر مرحله را جدا گانه انجام و یا ثبت نمایند . در فعالیت های گروه محور می بایست تقسیم وظیفه ، هماهنگی گروه، نظم و... مد نظر قرار گیرد. برای اینکه ارزیابی بصورت مستمر و واقعی صورت گیر پیشنهاد می گردد هر مرحله بصورت چک لیست رفتار کنترل گردد.

در اجرای فعالیت های مکمل ؛ یکی از روش های پیشنهادی زیر با توجه به لحاظ کردن تفاوت های فردی در یادگیری؛ اهداف و محتوای آموزشی؛ فرایند و زمان یادگیری، محصول یادگیری و نوع ارزشیابی ؛ تعداد اعضاء گروه و... می توان انجام داد:

اطلاعات کلامی، مهارت ذهنی، مهارت های بدنی و حرکتی، بروز خلاقیت و راهبرد شناختی، تغییر و اصلاح نگرش ها و...

شرح فعالیت : برای فعل های بالا می توان از خُرده فعالیت های زیر الهام گرفت: حفظ کردن شعر یا آیه ؛ خواندن سرود، انجام نمایش، عروسک گردانی ،بازی کردن، ساختن و روی هم سوار کردن تا حد ابداع و نوآوری، مقاله نویسی، روزنامه دیواری، نقاشی کشیدن تا حد بروز خلاقیت ، تهیه گزارش به شکل های مکتوب و یا مصور، تهیه آلبوم از تصاویر و اشیاء ، تحقیق ساده تا حد میدانی ؛ بررسی یک یا چند مفهوم، تجزیه یک موضوع و مسئله ، تحلیل داده های بدست آمده ؛ خلاص کردن کتاب، بازدید و گردش علمی، انجام آزمایش و ثبت مشاهدات، محاسبه کردن و.... (در خاتمه ی این مکتوب چند مثال کاربردی ارائه شده است).

7- نظارت و هدایت : از آنجائیکه معلم در روش های تدریس جدید نقش راهنما و هدایتگر را بر عهده دارد و او در کنار فراگیران به فعالیت آموزشی می پردازد و گاهی موارد جزء یکی از از اعضاء گروه فعالیت می کند امکان بازخورد گیری از فعالیت فراگیران و کنترل رفتار و هدایت این حرکت بسوی هدف، راحت تر و غیر ملموس تر خواهد داشت با طرح سوال و یا برانگیختن و تشویق به ابداع راه حل های بیشتر، همفکری و همکاری در گروه ، رغبت پذیری و دادن انگیزه، تغییر در نگرش و ... معلم می تواند در حین نظارت فعالیت ها ، نقش هدایت را نیز برای حصول اهداف رفتاری طرح بر عهده داشته باشد.

8- ارزیابی : پس از اجرای فعالیت و انجام  فعالیت های کنترل ونظارت ، لازم است تا میزان اثربخشی و تحقق اهدافی که براین برنامه مترتب بوده را ارزیابی کرد که آیا فراگیران به این سطح از یادگیری، مهارت یا نگرش دست یافته است یا خیر. در صورت حصول نتیجه مطلوب در  پایان ارزیابی می توان این فعالیت را در بوته تجارب موفق مدیریتی قرار داد.  نمونه هایی از تجارب در زمینه فعالیت های فوق ، برنامه قابلیت گسترش و تعمیم است، این فعالیت از جنبه های متفاوت قابلیت گسترش و تعمیم دارد. از جمله این که می توان کار دانش آموزان را توسط سایر دانش آموزان ارزیابی کرد . این کار را می توان با قراردادن فرم ارزشیابی سؤالات در اختیار دانش آموزان انجام داد . این کار بعنوان فعالیت فوق برنامه به گروه های آموزشی یا دیگر معلمان پیشنهاد نمود.

حتماَ تکالیف و فعالیت های ارائه شده توسط فراگیران به صورت های مختلف مانند : گروهی ؛ کنفرانس؛ ارائه گزارش و یا... مورد بررسی و ارزش گذاری قرار گیرد. تا با راهنمایی و هدایت های جهت دار به ایشان انگیزه و رغبت یادگیری داد.

9- ارزشیابی فعالیت برای ارزشیابی : با توجه به اینکه معلم از چه نوع ارزشیابی استفاده می کند و هدف او چیست ؟ آیا نمره ، سطح یادگیری ؛ میزان تغییر رفتار؛ ثابت بودن یادگیری ، عمق یادگیری، و یا توصیف فعالیت یادگیری و محصول آن برای معلم ملاک است می توان این قسمت را تعریف و تشریح نمود.

هر معلمی می تواند بنا بر سلیقه ی خود روش ویژه ای را درنظر گیرد که البته بسته به رشته و کتاب درسی می تواند متفاوت باشد . ولی عموماً مواردی که مهم و قابل ارزیابی هستند ، عبارت اند از: پاکیزه بودن ، تنوع سؤالات ، املا و انشای سؤالات ، ابتکار و نوآوری در طرح سؤال ، نحوه ی نمره گذاری ، در راستای اهداف درس و کتاب بودن سؤالات . در این مورد لازم است ، معلمان برای بعضی سؤالات ارزش و امتیاز خاص قائل شوند؛ نظیر : سؤالاتی که برداشت کلی از یک مطلب درسی یا یک درس هستند . سوالات یکه تا سطح راهبر شناختی و یا خلق و نوآوری می رسد. سوالاتی که درواقع عیناً در متن نیامده اند ولی خارج از درس نیز نیستند . سؤالاتی که چند مطلب را در هم ادغام می کنند . سوالاتی که یک فعالیت علمی و منطقی خاصی را باید فراگیر انجام دهد. سوالاتی که فعل یا کُنش خاصی را مورد سنجش قرار می دهد. سؤالات چهار گزینه ای که گزینه های آنها منطقی ، ظریف و با دقت انتخاب شده باشند . واضح است که این گونه سؤالات دلیل بر فهم کامل مطالب درسی هستند .

10- تشویق و ایجاد انگیزه : برای برانگیختن و دادن رغبت به یادگیری و رسیدن فراگیر به سطح خود یادگیری و احساس رضایتمندی از فعالیت های آموزشی تحویل گرفتن تکالیف با دقت نظر است . برای وقت و فعالیت فراگیر ارزش قائل شده و با دقت و توجه خاصی این فعالیت و زاویه  های پنهان آنرا مورد بررسی قرار دهیم. سرسری و با عجله در راهرو بین کلاس در زنگ تفریح و یا .... هرگز فعالیت ها را مورد بررسی قرار ندهید مانند یک استاد راهنما و یا مشاور وقت بگذارید و به فعالیت ایشان بعنوان یک سطح از یادگیری نگاه کنید تا خدایی نا کرده باعث دلزدگی یا دلسردی ایشان نگردد.

این را بخاطر بسپاریم ؛ هر فعالیت تا هر اندازه ؛ ابتدا نیاز به تشویق دارد . بعد از تشویق و بررسی نقاط قوت یک راهنمایی قابل پذیرش تر می باشد. یکی از بهترین مشوق ها و عوامل ایجاد انگیزه در دانش آموزان ، برای تلاش بیشتر در اجرای فعالیت مذکور، قرار گذاشتن با آنها به این ترتیب است که : تا زمان تحویل فعالیت و یا تکلیف و پاسخ سوالات فرصت بررسی و تجدید نظر و جمع آوری اطلاعات داشته و بهترین فعالیت مورد تشویق قرار خواهد گرفت و امتیاز بعدی برای گروهی بعدی است که فعالیت های خود را ضعیف تر و یا دیر تر تحویل دهد. از این قسمت اهداف برانگیزندگی و ایجاد رغبت و افزایش انگیزه را می توان دنبال کرد و در ضمن اهداف ذیل را نیز می توان برنامه ریزی نمود:

دانش آموزان ممتاز در گروه برای کسب نمره تلاش بیشتری می کنند تا همه ی اعضای گروه مطلب را فرا گیرند.  دانش آموزان کاهل سعی در تقویت و همگامی خود با گروه خواهند داشت. فراگیران به پاسخ سؤالات طرح شده ی خود نیز توجه می کنند . دانش آموزان تا زمان تحویل فعالیت ، مشتاق باقی می مانند .  فعالیت حالت مسابقه به خود می گیرد . در فعالیت گروهی معجونی از رقابت و رفاقت خواهیم داشت.

نتیجه : انجام فعالیت های مکمل و فوق برنامه در مدارس محرک بسیار خوبی برای تجربه کردن فراگیران و آماده شدن برای پذیرش مسئولیت و تقویت فعالیت گروهی در جامعه و افزایش اعتماد به نفس و ایجاد انگیزه و رغبت در دانش آموزان برای یادگیری مهارتها و تعمیق یادگیری است و ما معلمان و مدیران لازم است تا بستری مناسب برای پرورش استعدادها ، افکار منطقی و خلاقیت در دانش آموزان را فراهم نمائیم تا در کنار تجربه های جدید به رشد و خود شکوفایی و بالندگی دست یابند . درست است فعالیت های فوق برنامه و بخصوص انجام فعالیت در گروه وقت گیر است،  اما با تقسیم وقت و هزینه ، نمره را هم نیز بین خود تقسیم می کنند و نقش معلم در کنترل و هدایت گروه کمی مشکل تر خواهد شد. در خاتمه و قبل از ارائه تعدادی از نمونه فعالیت های آموزشی این نکته  را متذکر می شویم که نقش معلم نه آموزش است و نه یاددهی بلکه تشویق و راهنمایی فراگیرست تا رسیدن به خود یادگیری.

نمونه فعالیت ها ی پیشنهادی و یا چارچوب عملکرد

1- یادگیری اطلاعات کلامی

فرد یاد می گیرد که اطلاعاتی را شرح دهد و رویداد و مجموعه ای از وقایع بصورت شفاهی برای فرد یا افراد دیگر توضیح دهد. البته در مقاطع بالاتر بصورت دستنویس و یا متن تایپ شده حتی پاورپوینت ، نقاشی و توضیح زیر آن مفهوم را منتقل کند. جمله سازی ، بخوانیم ، بنویسیم و نوشتن انشاء بسیار بسیار اهمیت دارد.

کلمات و نام ها:

حفظ كردن آيات قرآن ؛ شعر؛ تاريخ ادبيات و ... ( در قالب  تكاليف كلاسي).

نام بردن اسامي اشخاص؛ امكان؛ القاب؛ عناصر ؛ وقايع و.... ( در قالب  تكاليف خارج از كتاب).

تشريح يك فيلم؛ يك نوشته؛ يك آزمايش و ... ( نتيجه بحث در گروه بدون دخل و تصرف و اظهار نظر ، فقط بيان رويداد)

يادگيري حقايق و وقايع:

توضيح يك مسئله ؛ بيان يك حادثه و وقايع تاريخي و خاطره  ( در قالب  تكاليف كلاسي).

نقل و قول كردن خاطرات و يادداشت هاي مورخان، پدر بزرگ و ....  ( در قالب  ارائه گزارش بدون دخل و تصرف).

كنفرانس، روزنامه ديواري؛ سخنراني، نقاشي و..... يك رويداد تاريخي و مراحل يك رُخداد  ( در قالب  فعاليت مكمل).

بيان يافته هاي خود از يك بازديد؛ سخنراني، همايش، جلسه، و..... ( در قالب  ارائه گزارش مكتوب و مصور).

قراردادها و قوانين:

بيان يك فرمول ؛ راه حل يك مسئله ؛ تعريف يك قانون ؛ بيان قرارداد و...  ( در قالب  تكاليف كلاسي بدون كشف و يا ابداع).

تعريف يك رابطه؛ توضيح يك فرمول؛ تشريح يك معادله و..... ( در قالب  بحث گروهي).

تشريح مفاهيم؛ چرايي؛ چگونه؛ ذكر دلايل و زنجير كردن مفاهيم و بيان اصول... ( در قالب  تكاليف خارج از كلاس).

درك و فهم:

انجام آزمايش در منزل؛ حل مسئله هاي مشابه؛ ( در قالب  تكاليف خارج از كتاب)

تهيه نقشه كشور هاي همسايه ايران ؛ خاورميانه ؛ قاره ها بار درج توضيح لازم و.... ( در قالب روزنامه ديواري-  گروهي).

درك مفاهيم انتزاعي و تشريح آنها ( در قالب فعاليت گروهي و انتقال دانش).

درك يك مسئله و ترسيم تصوير مرتبط و يا ارائه مسئله براي تصوير ( در قالب فعاليت كلاسي).

شنيدن داستان و تشخيص و انتخاب تصاوير مرتبط با موضوع و..... ( در قالب فعاليت گروهي).

كاربرد:

انجام آزمايش در كلاس ؛ حل مسئله هاي مشابه در گروه و.... ( در قالب  تفحص گروهي و تدريس اعضاي تيم)

مشخص كردن بر روي نقشه استان ؛ شهر ؛ محله با نام امكان و.... ( در قالب فعاليت گروهي درس نقشه خواني و جغرافي در كلاس).

بكار بستن ابزار در مكان هاي مناسب، كار بست فرمول در مسئله متناسب و .....  ( در قالب  تكاليف كلاسي).

 تهيه نقشه كشور ايران در دوران و سلسله  هاي مختلف و.... ( در قالب گزارش و آلبوم مصور-  گروهي).

ارائه تصاوير شماره دار و درخواست داستان و يا مطلب مرتبط با موضوع ( در قالب فعاليت گروهي).

استفاده از ضرب المثل و اشعار ؛ آيات  روايت در نوشته و صحبت هاي خود در محل مناسب ( در قالب ارائه گزارش و كنفرانس).

تجريه و تحليل:

بازدید علمی از کارخانه ها؛ نمايشگاه ها؛ موزه ها ؛ ترمينال و.... ( در قالب  خبرنگار و گزارشگر).

اظهار نظر منتقدانه در خصوص فعاليت هاي هنري و ورزشي همكلاس ها ( در قالب  خبرنگار و گزارشگر).

مقايسه انواع انرژي؛ چارت حيوانات و گياهان؛ انواع سنگ ها و.... ( در قالب تدريس اعضاي تيم و گزارش در گروه).

تركيب:

نقد و بررسي يك داستان ؛ تصوير ؛ نوشته و يا فيلم و... ( در قالب تدريس اعضاي تيم و گزارش در گروه).

انجام آزمايش در منزل؛ طراحي مسائل مشابه و.... ( در قالب  تكاليف خلاقانه).

طراحي مجدد؛ مهندسي معكوس؛خلاقيت در ارائه مطلب و... ( در قالب  تكاليف خارج از كتاب).

نوشتن مقاله و داستان ( در قالب  مسابقه؛ تكليف ؛ دگر انديش ؛ نو آوري و يا ....).

ساختن يك داستان ؛تئاتر؛  نمايش خلاق ؛ پانتوميم و.... ( در قالب فعاليت گروهي براي ايجاد انگيزه اول درس - معلم يار).

بررسي انواع انرژي؛ گوناگوني حيوانات و گياهان؛ انواع سنگ ها و.... ( در قالب بررسي تحقيقي و تهيه گزارش).

ارزشيابي و قضاوت:

برگزاري آزمون در گرو هاي ديگر؛ پرسش كلاسي و.... ( در قالب  معلم يار).

شركت در محكم قضايي؛ بارش فكري؛ زنجير كردن مفاهيم ؛ حل مسئله و... ( در قالب روش هاي نوين تدريس و تفكر خلاقانه).

برگزيدن ؛ انتخاب ؛ تشخيص  ؛ داوري و.... ( در قالب هيأت داوران و جمع منتقدان ).

2- مهارتهای ذهنی

تمیز دادن( استفاده از حواس خود ، بینایی ، شنوایی و...):

پیدا کردن یک حرف یا کلمه در کتاب و .... ( تشخیص شکل حروف کلاس پیش دبستانی و اول ابتدایی ).

انجام بازی هایی که نیاز به دیدن و شنیدن دارد ( در قالب قصه خوانی ، شعر خوانی و درس بخوانیم).

تشخیص مزه ها ، شناخت رنگ ها ، تشخیص میوه و گل از روی بوی آنها و... ( تشخیص ، بازهای آموزشی).

تشخیص کلمات و جملات غلط در یک داستان یا قصه و... ( بالا بردن مهارت گوش دادن با بازی).

یافتن جملات ، تصاویر، اشکال ، فرم ها و وصله های نا مرتبط با بقیه  ( استفاده از حواس در تمیز دادن با بازی ).

دسته بندی کردن اشیاء با لمس کردن ( گام اولیه برای درک مفاهیم محسوس).

تشخیص انواع آیینه ها و عدسی ها با لمس کردن و دیدن تصاویر ( تفحص در گروه ).

مفاهیم محسوس( استفاده از خصوصیات فیریکی اشیاء و موضوعات برای کشف و طبقه بندی ):

انجام آزمایش های ساده علوم که نیاز به دیدن ، لمس کردن و حس کردن دارد ( گروه بندی و دسته بندی کردن و تشخیص ).

دسته بندی کردن اشیاء از روی وزن و رنگ و... ( همفکری در گروه برای تفحص گروهی ).

دسته بندی اشیاء بر اساس حرارت، اندازه ، سختی، زبری و ....  ( فعالیت های گزارشی و اکتشافی ).

در مفاهیم محسوس که با خصوصیات فیزیک اشیاء ارتباط دارند مانند : پهنا ، انبساط، انقباض، طول و... ( دریافت مفاهیم محسوس ).

درک مفاهیم قدمت و ارزش بر اساس توضیحات کارشناسان در موزه و بازدی و...( ایجاد آمادگی برای خروج از مفاهیم محسوس به انتزاعی).

مفاهیم تعریف شده( مفاهیمی که قابل احساس نیستند و خواص فیزیکی هم ندارند ... درک و کاربرد مفاهیم انتزاعی نه تعریف ):

شناسایی اعداد اول و کشف مفاهیم و قواعد آن  ( همفکری در گروه بمنظور تفحص گروهی ).

انواع مثلث و ترسیم آن با روش ها و ابزار ی مختلف و... ( فعالیت های گزارشی و اکتشافی بمنظور تدریس اعضای تیم ).

نوشتن مقاله در خصوص آزادی و استقلال و .....  ( کار تحقیقاتی و تجزیه و تحلیل مفاهیم ).

گردش علمی ؛ انجام آزمایشات ساده ، جمع آوری نمونه از محیط و... ( کاربست مفاهیم انتزاعی در محیط عملی و حل مسائل ).

ارج نهادن ، ارزش گذاری و احترام کردن به بزرگتر ها و لزوم آن و... ( برقراری ارتباط با حیطه ی نگرشی کودک از نظر منطقی و علمی ).

استفاده از قواعد( روابط بین مفاهیم و مهارت ذهنی تسلط یافته و کشف حقایق ):

بررسی صورت و مخرج کسر و کشف فرمول ساده کردن و...  ( همفکری در گروه بمنظور تفحص گروهی ).

ترکیب کردن رنگهای اصلی و کشف چرخه ی رنگ و... ( فعالیت های گزارشی و اکتشافی بمنظور تدریس اعضای تیم ).

انجام معادله های ساده ریاضی و یا کشف فرمول مساحت دایره از روی مساحت مستعطیل  ( همفکری در گروه ثبت گزارش ).

کشف چرایی نصف کردن مساحت مثلث نسبت به مربع... ( فعالیت های گزارشی و اکتشافی بمنظور تدریس اعضای تیم ).

دسته بندی کردن گیاهان و جانواران با کشف خصوصیات آنها و...  ( همفکری در گروه بمنظور ارائه گزارش تحقیقاتی ).

بررسی چند آیه و ثبت یافته های مشترک آنها و... ( فعالیت های تحقیقاتی برای تجزیه و ترکیب مفاهیم و کشف حقایق ).

مقایسه دو واقعه تاریخی در دو زمان متفاوت وکشف اتفاقات مشترک آن و....  ( همفکری در گروه بمنظور تفحص گروهی ).

بررسی آداب رسوم اقوام ایرانی از روی کتب ، فیلم و یا گزارش مورخان و استخراج نکات مشترک بین آنها و.... ( فعالیت تحقیقاتی ).

حل مسئله( زنجیر کردن مفاهیم و قواعد در هم و بدون هیچ راهنمایی بتواند مسئله را حل کند و یا مسئله مشابه بسازد):

چرایی شکستن شیشه در یخدان یخچال و...  ( همفکری در گروه بمنظور تفحص گروهی ).

چرایی عدم برگ ریزان درختان برگ سوزنی و مخروط داران در فصل پاییز و... ( فعالیت های اکتشافی بمنظور ارائه کنفرانس ).

نوشتن یک انشاء در خصوص موضوعات تجربه نشده ، مانند پیشگویی و آینده نگری ...  ( همفکری در گروه ؛ تخیل هدایت شده ).

اثبات تساوی دو زاویه و یا دو مثلث از طروق منطقی و... ( فعالیت های گزارشی و اکتشافی بمنظور تدریس اعضای تیم ).

بررسی پیشرفت علمی مسلمانان بعد از تصرف ایران و....  ( همفکری در گروه بمنظور تفحص گروهی ).

مقایسه انواع انرژی و ارائه راهکارهای صرفه جویی علمی و...  ( فعالیت های تحقیقاتی و میدانی ).

3- راهبردهای شناختی

راهبرد شناختی( رهبری فرایند یادگیری و جهت دار کردن افکار خود، کشف، نوآوری و خلاقیت.... کیفیت تفکر ):

درک و یادگیری مجموعه ای از اعداد و یا مفاهیم و کلمات نا مرتبط با هم و... ( توصیف ارتباط بصورت گزارش و کنفرانس ).

کشف راه جدید برای یک قضیه و رابطه هندسی ، مثلثاتی ، ریاضی و.... ( ارائه کنفرانس و گزارش و یا تدریس – معلم یار ).

طراحی فرضیه و اثبات و رد آنها با دلایل عقلانی و استدلالی و...  ( فعالیت های تحقیقی و استدلالی؛ یادگیری هدایت شده ).

چرایی رفتار و کُنش های انسان در جامعه  ( همفکری در گروه بمنظور تفحص گروهی ).

تحلیل مسائل سیاسی منطقه خاورمیانه و ....  ( فعالیت های تحقیقاتی و علمی ).

ارائه راهکارهای خلاقانه جهت امور آموزشی ، علمی ، اقتصادی و...  ( جهت شرکت در جشنواره ها و المپیاد ها ).

طراحی مسئله ، ساخت سوالات جدید ، طراحی نو، برنامه نویسی، اختراع و....  ( طراحی موقعیت بر اساس شرایط مطلوب نه شرایط موجود ).

4- مهارتهای حرکتی

دریافت مهارت( در قالب تهیه گزاش مکتوب و مصور):

بازدید علمی از کارگاه ها ؛  آتلیه هنری؛ بازار و........ ( در قالب تهیه گزاش مکتوب و مصور).

مشاهده دانش آموزان پایه بالاتر و یا آثار خوشنویسی، نقاشی ، روزنامه دیواری و... ( در قالب بازدید و جلب توجه).

دیدن ابزار و یا استفاده از ابزار در عکس، فیلم و کارگاه ها و... ( مواحه شدن با موضوع و برانگیخت حس کنجکاوی).

تماشای فیلم حرکات ورزشی و یا مسابقات قهرمانی و...  ( ایجاد انگیزه و رغبت برای تربیت بدنی).

آشنایی با افراد موفق، دانشمندان، کارآفرینان، ماهر و... ( در قالب تهیه گزاش مکتوب و مصور).

آمادگی جسمی و ذهنی و بدنی:

ساختن با گل رس و یا خمیر بازی؛ ماکت و نقاشی های تخیلی ؛ تجسمی و... ( در قالب  تکالیف خارج از کلاس).

تهیه نقشه استان ؛ شهر ؛ محله با مختصات امکان و.... ( در قالب فعالیت درس نقشه خوانی و جغرافی در منزل).

اجرا ی نقش افراد موفق، ارائه گزارش از شاعران، نویسندگان، دانشمندان و... ( در قالب تئاتر و نمایش خلاق و ....).

حضور در کارگاه ها؛ محیط کار، سالن ورزشی و لمس ابزار کار و وسایل و....  ( در قالب بازدید و گردش علمی و یا تهیه گزارش).

تکرار و تمرین:

پاسخ به سوالات؛ تهیه گزارش ؛ ارسال ایمیل و یا قرار دادن در پست وبلاگ شخصی و... ( در قالب  تکالیف خارج از کلاس درس رایانه).

انجام تکالیف ؛ طراحی و نقاشی؛ طراحی سوال؛ گزارش تصویری  و... ( در قالب  وبلاگ آموزشی شخصی و گروهی).

انجام فعالیت و حرکت و ساختن از روی تصویر، فیلم، کتب آموزشی و توضیحات مدرس و... ( در قالب تکرار و تمرین).

انجام تمرین با دقت و مرحله به مرحله سخت تر و دقیق تر کردن آن .... ( در قالب هنر و نو آوری و خلاقیت).

تغییر مکان ، معیار،  شرایط و ابزار تمرین  ( در قالب بازی های آموزشی).

افزایش مهارت با تمرین و مشاهده اعمال در جمع و.... ( در قالب تهیه تدریس اعضای تیم و ارائه گزارش).

عادی شدن رفتار:

برنامه نویسی؛ کد نویسی؛ محاسبه ؛ پردازش اطلاعات و... ( در قالب  خلق یک پروژه و برنامه جدید).

ساختن با گل رس و یا خمیر بازی؛ ماکت و نقاشی های تخیلی ؛ تجسمی و... ( در قالب  تکالیف خارج از کلاس).

رانندگی؛ تنظیم موتور؛ نواختن موسیی بدون نُت؛  تخمین زدن ؛  سخنرانی بدون نوشته و... ( در قالب  تکالیف خارج از مدرسه).

رسیدن به سطح مهارت و ابداع روش های جدید انجام کار و خلاقیت در اجرا ( در قالب تدریس اعضای تیم و معلم یار).

خلق ابزار جدید، دریافت بازار کار، اختراع، برنامه نویسی، محاسبات و.... ( در قالب تهیه گزاش مکتوب و مصور).

انجام اعمال بدون دقت و توجه با چشمان بسته و یا در حین صحبت کردن و.... ( در قالب بازهای آموزشی).

5- نگرش

دریافت نگرش:

بازدید از سرای سالمندان ؛ بهزیستی ؛ عیادت از بیماران و... ( در قالب تهیه گزارش برای ارائه در مدرسه).

بازدید از مزرعه کشاورزی و روستاهای همجوار ( در قالب  تهیه گزارش مکتوب یا مصور)

مصاحبه از همسالان کارگر ؛ ورزشکار؛ موفق و... ( در قالب  برگزاری مسابقه روزنامه دیواری)

عکس العمل نشان دادن:

گسترش مسائل دینی و سیاسی ( جلسه پرسش و پاسخ دینی و سیاسی)

گسترش مسائل اعتقادی و دینی ( مسابقه احکام) درس هدیه ها و دینی

کیفیت بخشی مناسبت های ملّی و مذهبی ( در قالب  مسابقات غیر حضوری اندیشه سبز).

نوشتن ، طراحی، نقاشی و اجرای نقش و ابراز نکات منفی و مثبت یک فرآیند و یا عمل ( در قالب تهیه گزاش مکتوب و مصور).

استخراج نقاط بد و خوب یک فعالیت از قرآن و احادیث و ... ( در قالب تهیه تدریس اعضای تیم و یا فعالیت تحقیقاتی).

ارج نهادن به ارزش:

بررسی واقع و رویداد های سیاسی شهر و کشور خود ( در قالب  مسابقات روزنامه دیواری یا کنفرانس) درس تاریخ

رعایت نوبت در اظهار نظر؛ احترام به نظر دیگران؛ پذیرش اشتباه و.... ( در قالب  فعالیت های کلاسی).

طرفداری از یک موضوع مشخص؛ ثبات رأی ؛ اظهار نظر بی تعصب و منطقی و...  ( در قالب  بحث کلاسی و گروهی).

شرکت در فعالیت های گروهی ؛ شورای دانش آموزی؛ رأی گیری و .... ( در قالب  تکالیف عمومی مدرسه و پرورشی).

تشکیل گروه، هیات، نمایشگاه، میتینگ، اظهار نظر و.... ( محاکم قضایی، مشارکت اجتماعی، مهارت زندگی و اعتماد به نفس).

تبلور در شخصیت:

شرکت در مراسم ، نماز جماعت ، جشن ها و.... ( در قالب  برنامه ریزی همکاری و...)

احترام به نظر یکدیگر؛ رعایت حقوق هم؛ محبت کردن و ارج نهادن و..... ( در قالب  چک لیست رفتاری).

نظافت شخصی و متانت در رفتار و گفتار در مدرسه و خانه و.... ( در قالب تهیه گزاش مکتوب و مصور).

همکاری؛ همفکری؛ مسئولیت پذیری ؛ تقسیم وظایف و.... ( در قالب  فعالیت های گروهی).

رعایت نظم و نظافت؛ کمک به همکلاسی ؛ کمک به کوچکتر و نیازمند و.... ( در قالب  مشاهده رفتار).

فهرست منابع :

ایور دیویس- داریوش نوروزی( 1368) ، مدیریت یادگیری-  ساسان ؛ شیراز؛ چاپ دوم 1383

خدیجه علی آبادی (1368): تکنولوژی آموزشی، پیام نور چاپ بیست دوم 1386

شهناز ذوفن(1380): رسانه آموزشی برای کلاس درس، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی

محمد احدیان(1379): تکنولوژی برای کلاس درس، بُشری، تهران

–  ادیب ، یوسف (1382) : طراحی الگوی مناسب ، برنامه ی درسی مهارت های زندگی برای دوره ی تعلیم و تربیت عمومی ، پایان نامه ی دکتری دانشگاه تربیت مدرس .

–  لواسانی ، فتحعلی (1383) : مهارت های زندگی ( جزوه ی چاپ نشده ) ، معاونت امور فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور .

–  فرزام نیا ، مجتبی (1381) : بررسی و شناسایی نقش عوامل درون سازمانی در کسب مهارت های زندگی دانش آموزان دوره ی متوسطه استان گلستان ، طرح پژوهشی .

–  فضلی خانی ، منوچهر و همکاران (1382) : راهنمای تهیه و تدوین فعالیت های مکمل و فوق برنامه ، مؤسسه ی فرهنگی منادی تربیت .

–       کدیور ، پروین (1379) : روان شناس تربیتی ، تهران ، انتشارات سمت .

–  میرجوادی کرمانی (1381) : بررسی عوامل مؤثر در پایین بودن سطح مهارت های زندگی دانش آموزان ابتدایی استان آذربایجان شرقی ، طرح پژوهشی .

–  نوری قاسم آبادی ، ربابه و محمد خانی ، پروانه (1379) (مترجم) : برنامه ی آموزش مهارت های زندگی ، انتشارات معاونت فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور .

–  نیک پور ، ریحانه (1383) : مهارت های زندگی ، آشنایی با برنامه ی آموزش ، انتشارات معاونت امور فرهنگی و پیگیری سازمان بهزیستی کشور .

–  WATKINS & CARNELL, WHALE J.(2000): LEARNING ABOUT LEARNING, FIRSTPUBLISLED  BY ROUTLEDGE.

–  سلسبیلی ، نادر . برداشت ها ، تلفیق ها  و الگوها ، پژوهشکده ی تعلیم و تربیت ، تک نگاشت 34 ، چاپ اول 1382 .

رضا پورشیخ( 1390) بانک اطلاعاتی معلم؛ نرم افزار آموزشی ، مجموعه مقالات آموزشی

رضا پورشیخ ، دیماه 1392

اشاره

با ظهور فناوری های جدیدی هم چون رایانه، اینترنت و...، جوامع بشری با چالش های جدید و جدی در همه ی عرصه های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، آموزشی و اجتماعی روبه رو شده اند. نداشتن برنامه ریزی های راهبردی، به سرعت باعث عقب ماندگی از تحولات روزافزون خواهد شد. نهادهای آموزشی نیز به فراخور تغییرات، نیازمند برنامه ریزی های درازمدت، میان مدت، کوتاه مدت و اساسی، به منظور هم گام شدن با تغییرات هستند. در این مقاله، فواید و کاربرد یادگیری الکترونیکی بررسی شده است.

قلمرو یادگیری الکترونیکی خیلی گسترده است. نکته ی مهم در یادگیری الکترونیکی این است که یادگیرندگان می توانند از طریق ابزارهای الکترونیکی آموزش ببینند، بسیاری از کاربردهای یادگیری الکترونیکی دربردارنده ی تعامل های دوطرفه هستند در حالی که در کلاس های سنتی، آموزش تنها به عهده ی معلم است.. برای مثال، یادگیرندگان در مکان های متفاوت می توانند، از طریق شرکت در یک کلاس درس مجازی آموزش ببینند، مربیان می توانند سؤال های خود را برای کلاس درس مطرح کنند و یادگیرندگان از طریق صفحه ی نمایش رایانه ی خود به آن ها جواب دهند.

 

ابزارهای فناورانه، نه تنها با استفاده از روش سمعی و بصری قوی باعث جذابیت آموزش می شوند، بلکه سطح یادگیری را نیز افزایش می دهند. دست یابی سریع به دانش و تجربه، این امکان را به معلمان می دهد که با تغییرات سریع شغلی در جهان، هم چنان در شغل خود باقی بمانند. یادگیری الکترونیکی می تواند، به توسعه ی منابع انسانی، محتوا و فناوری کمک کند. به علاوه، این شانس را برای یادگیرندگان فراهم می آورد که به هنگام خواندن، تصمیم بگیرند چگونه سریع تر و چه قدر یاد بگیرند. هم چنین آنان را قادر می سازد که از طریق ایمیل و کنفرانس های اینترنتی، با مربی شان ارتباط برقرار کنند. از آن جا که در این نوع یادگیری، به حضور در مکان خاصی نیاز نیست، فرد متحمل هزینه های رفت و آمد نیز نمی شود.

 

شرایط لازم

یادگیرندگانی که در دوره ی یادگیری الکترونیکی شرکت می کنند، نیازمند داشتن بعضی خصوصیات یا توانایی های معینی هستند:

* اولین شرط یادگیری، انگیزه برای یادگیری است. یادگیری الکترونیکی که یادگیرندگان را هدایت می کند، با وجود فوایدی که دارد، با بعضی مشکلات نیز همراه است. از جمله این که یادگیرنده باید انگیزه ی درونی بالایی برای یادگیری در سطح بالاتر باشد.

* یادگیرندگان الکترونیکی در روز نیازمند صرف اوقات خاصی برای آموزش هستند. آنان نباید برای ساعات طولانی جلوی رایانه بنشینند، اما می توان از طریق ترم های آموزشی، پیشرفت تحصیلی آنان را افزایش داد.

* یادگیرندگان باید ساعاتی از شبانه روز را برای آموزش انتخاب کنند که عوامل بیرونی، توجه و  تمرکز آن ها را برهم نزند.

* بعد از آموزش هر درس، یادگیرنده باید درباره ی این که چگونه از آموخته هایش استفاده کند، بیندیشد. عمل به این رهنمود، سطح انگیزشی یادگیرنده را افزایش می دهد.

* یادگیرندگان مجازی باید هدف های روزانه ای را برای خود تعیین کنند.

* هرگز نباید در زمانی که به تقویت یا تکرار یک موضوع نیاز دارند، در برقراری ارتباط با معلم یا هم دوره های خود از طریق ایمیل یا کنفرانس تردید کنند.

 

تعامل یادگیرنده با محتوا

در طراحی فرایند تدریس، سازمان دهی فرصت های ارتباط و تعامل، عامل مهمی (به ویژه در مراکز آموزشی باز، جایی که یادگیرندگان، معلمان و منابع تدریس از نظر زمانی و مکانی دور از هم قرار دارند) به شمار می آید. تعامل یادگیری محور، عمدتاً سه گونه است: یادگیرنده-  محتوا، یادگیرنده-  معلم، و یادگیرنده- یادگیرنده. نوع پذیرفته شده ی دیگر، تعامل یادگیرنده-  میانجی است. تعامل یادگیرنده-  میانجی، بر تعامل یادگیرندگان با فناوری تأکید دارد. در صورتی که تعامل یادگیرنده- محتوا بر تعامل تعلیم و تربیتی متمرکز است. از آن جا که در نظام آموزشی باز، تعامل یادگیرنده-  یادگیرنده و یادگیرنده-  معلم محدود می شود، تعامل یادگیرنده- محتوا در رسیدن به هدف های یادگیری اهمیت زیادی دارد.

 

چند پیشنهاد

هنگامی که برنامه های یادگیری الکترونیکی به عنوان جای گزین یا به عنوان حمایت کننده از روش های یادگیری سنتی اجرا می شوند، فرایند یادگیری به پایدارتر شدن دانش کسب شده می انجامد. اگرچه هزینه ی زیرساخت های آموزش مجازی زیاد است، اما کیفیت خدمات و آموزش طولانی مدت آن رضایت بخش تر است.

 

در ابتدا تیم طراح باید به درستی اهداف یادگیری را تعیین کند و جنبه هایی هم چون نوع آموزش و رسانه را در نظر بگیرد. انتخاب مناسب نوع تجهیزات و ارتباطات، به اثربخش و مولد بودن آن ها در طول زمان و تأثیر آن ها در کاهش هزینه های ارتباطات و سرمایه گذاری بستگی دارد. به عبارت دیگر، رویکرد دولت ها در یادگیری الکترونیکی، آگاهی های ایجاد شده در جامعه، و وضعیت فرهنگی- اقتصادی، از عواملی هستند که می توانند فرایند یادگیری الکترونیکی را سرعت ببخشند.

 

از سوی دیگر، توسعه ی سریع فناوری، به توسعه ی سیستم های آموزشی کمک می کند و این نیز به پدیدار شدن مدل های آموزشی نوینی منجر می شود. برپایی آزمایشگاه های مجازی، به توسعه ی آموزش و پرورش در سرتاسر جهان کمک می کند؛ به ویژه برای آموزشگاه هایی که امکان خرید تجهیزات آزمایشگاهی را ندارند. به این ترتیب، محیطی در آموزش شکل می گیرد که خود باعث تداوم توسعه ی آن می شود. در محیط یادگیری الکترونیکی، یادگیرندگان می توانند روابط خود را با معلم، در مکان ها و زمان های متفاوت برقرار کنند. یادگیری الکترونیکی با فراهم ساختن محیط یادگیری با هزینه ی کمتر به محدودیت های مکانی و زمانی پایان داده است. در فرایند یادگیری، علاوه بر یادگیری فردی، به روابط بین معلم، یادگیرنده و هم دوره ای ها با یک دیگر نیز توجه شده است.

آزمون ماهانه ششم( مهرماه95  )
           
      

 یکی از مهارت‌های مهم زندگی، مهارت «نه» گفتن است. کسی که این مهارت را می‌آموزد به‌راحتی می‌تواند کارهایی را که دوست ندارد رد کند و بسیار مؤدبانه در مقابل خواسته‌های غیرمنطقی اطرافیان، پاسخ منفی دهد و از استرس، نگرانی وخشم ناشی از پذیرش اجباری درخواست‌های اطرافیان در امان بماند.

 پیک آدینه کلاس ششم شماره 1

 آزمون ریاضی کلاس ششم مهر 95

 آزمون هدیه و قرآن کلاس ششم مهر 95

آزمون علوم کلاس ششم مهرماه 95

 دانشمندان با انجام بررسی‌های علمی دریافتند چرا کشتی‌ها و هواپیماها در منطقه‌ای موسوم به مثلث برمودا ناپدید می‌شوند.

درس اول : زنگ علوم

1- علوم تجربی را تعریف کنید؟ مجموعه دانستنی هایی که از راه تجربه و آزمایش، درست بودن قوانین آن ها به اثبات رسیده است.

2- اساس علوم تجربی بر چیست؟ اساس این علوم بر پایه مشاهدات استوار است. این مشاهدات از راه های مختلف و روشهای علمی به دست می آید.

3- علم چیست؟ علم در لغت به معنی یقین، معرفت و دانش است. دانش و آگاهی در مورد پدیده هاي جهان اطراف ما.

4- دانشمند کیست؟ دانشمند به کسی می گویند که همواره در راه تلاش و جستجو براي اثبات یا فهمیدن مسائل علمی مطالعه و تحقیق می کند.

5- مراحل روش علمی را بنویسید. مشاهده، جمع آوري اطلاعات و طرح سوال، فرضیه سازی (پیشنهاد راه حل)، آزمایش فرضیه، تکرار آزمایش، نتیجه گیري (نظریه علمی)

6- مشاهده در روش علمی یعنی چه؟ یعنی ما با استفاده از حواس پنجگانه خودمان اتفاقاتی را که می افتد حس کنیم.

7- بعد از مشاهده در روش علمی چکار باید کرد؟ جمع آوري اطلاعات : یعنی اینکه ما اطلاعاتی را که با استفاده از حواس دریافت کردیم، یادداشت کنیم .

8- فرضیه سازی چیست؟ پس از مشاهده و طرح سوال پاسخ یا راه حل احتمالی که مطرح می کنیم فر ضیه نامیده می شود.

9- چه زمانی یک محقق یا دانشمند فرضیه می دهد؟ در این مرحله به مسئله و سوالی که براي محقق یا دانشمند پیش آمده پاسخ و یا پاسخ هاي احتمالی می دهد.

10- چرا بعد از فرضیه سازي باید آزمایش انجام دهیم و آزمایش را چند بار تکرار کنیم؟ با انجام آزمایش، فرضیه ما پذیرفته یا رد می شود. بعضی از آزمایش ها در شرایطی درست جواب نمی دهند. پس باید چندین بار آزمایش کنیم تا مطمئن شویم .

11- طرح پاسخ چیست؟ اگر نتایج آزمایش درست بودن فرضیه را تایید کرد پاسخ همان فرضیه خواهد شد در غیر این صورت باید سعی کنیم فرضیه جدید پیدا کنیم تا با آزمایش آن به پاسخ اصلی برسیم.

12- چه زمانی دانشمند یا محقق می تواند نتیجه گیري کند و نظریه بدهد؟ وقتی فرضیه محقق با انجام چند آزمایش ثابت شد و به نتیجه رسید، فرضیه تبدیل به نظریه علمی می شود.

13- شرط اصلی در یک فرضیه چیست؟ قابل آزمایش بودن

14- در هر بررسی علمی چه چیزی سبب می­شود تا نتایج دقیق­تری کسب شود؟ تکرار آزمایش

15- ارتفاع شهاب سنگ از زمین چه تاثیری در قطر دهانه گودال دارد؟ هرچه شهاب سنگ از ارتفا بیشتری به زمین برخورد کند، سرعت آن بیشتر می شود و قطر دهانه­ی گودال بزرگتر خواهد بود.

درس چهارم : چگونه تصمیم بگیریم؟

1- برای اینکه بتوانیم خوب تصمیم بگیریم چه باید کنیم؟

بايد نتايج هر انتخاب را پيش بينی کنيم.

2- چگونه می توان نتیجه تصمیم گیری را پیش بینی کرد؟

با خوب فکر کردن و پرس و جو کردن.

3- نتیجه تصمیم گیری چیست؟

نتيجه تصمیم گیری يعنی چيزی که بعد از تصميم گيری اتّفاق می افتد.

4- تصمیم گیری چه مراحلی دارد؟

خوب فکر کنیم و اطلاعاتی در باره آن جمع آوری کنیم. در بین راه حل های متفاوت نتیجه انتخاب هر راه حل را پیش بینی کنیم. بهترین راه حل را انتخاب کنیم.

5- اولین کاری که هنگام تصمیم گیری باید انجام دهیم چیست؟

این است که درباره موضوع، خوب فکر کنیم و اطلاعاتی درباره آن جمع آوری کنیم.

6- نتایج تصمیمات ناگهانی و با عجله چگونه می تواند باشد؟

تصميماتی که ناگهانی و با عجله گرفته می شود می تواند زيانهايی به بار آورد؛ زيرا درباره آن تصميمات، خوب فکر نشده است.

7- آیا تصمیم گیری با عصبانیت کار درستی است؟

خیر زیرا ما در هنگام عصبانیت نمی توانیم قوای فکری خود را متمرکز کنیم و همه اطلاعات لازم درباره آن موضوع را جمع آوری کرده و تمام راه حل های موجود را ببینیم و پیش بینی کنیم که کدام راه حل در ست است تا بتوانیم تصمیم درست را بگیریم. در نتیجه تصمیم گیری در هنگام عصبانیت کار درستی نیست.

8- مفهوم انتخاب بهترین راه حل چیست ؟

يعنی آن انتخابهايی را که نتايج بدی دارند کنارمی گذاريم و آن انتخابی را که نتيجه ی مثبت دارد، بر می گزينيم.

9- بررسی راه حل های مختلف در تصمیم گیری چگونه است؟

برای هر تصمیم راه حل  های متفاوتی ارائه می دهیم که در هر راه حل نتیجه هر انتخاب را پیش بینی می کنیم.

10- بعد از بررسی راه حل های متفاوت در تصمیم گیری، چگونه می توان بهترین راه حل را انتخاب کرد؟

آن انتخاب هایی را که نتایج بدی دارند کنار می گذاریم و آن انتخابی را که نتایج مثبتی دارد برمی گزینیم.

11- در هنگام انتخاب بهترین راه حل چه پرسش هایی را باید از خود بکنیم؟

آیا این تصمیم برخلاف دستورات ديني است؟ آیا این تصمیم برخلاف مقررات و قوانين خانه، مدرسه و اجتماع است؟ آیا این تصمیم باعث نگراني و نارضايتي خانواده ام مي شود؟

آیا این تصمیم به سلامتي من يا ديگران لطمه مي زند؟ آیا این تصمیم برای ديگران يا خودم مشکل و دردسر به وجود مي آورد؟

12- در موقع تصمیم گیری به چه نکاتی باید توجه کرد؟

مشورت کنیم . توجه کنیم که با چه کسانی مشورت می کنیم. تحت تاثیر فشار های روانی دوستان قرار نگیریم. به موقع تصمیم بگیریم.

13- مشورت چیست؟

يکی از نکات مهم در تصميم گيریها اين است که از فکر و تجربه ی ديگران استفاده کنيم. به اين کار «مشورت» گویند .

14- در مورد مسائل زندگی و تصمیم گيریهای مهمّ خودمان بايد با چه کسانی مشورت کنیم؟

بايد با بزرگترها مانند پدر و مادر، معلّم و مشاور مدرسه مشورت کنيم.

15- چرا در تصمیم گیری نباید تحت تأثير فشارهای روانی دوستان قرار بگيريم؟

گاهی ممکن است يک فرد نظرات و عقايدی داشته باشد که می داند درست است و می خواهد به آنها پایبند باشد؛ امّا در هنگام تصميم گيری تحت تأثير نظرات و صحبت های دوستانش قرار بگيرد به عبارت ديگر  آنها بخواهند با فشار و اصرار خواسته های نادرست خودشان را به او بقبولانند پس باید تصمیم بگیریم که بر خلاف مقررات نباشد و باعث نگرانی خانواده نشود و به سلامتی خودمان و دیگران لطمه نزند.

16- چرا تصمیم گیری به موقع اهمیت دارد؟

زیرا به موقع تصمیم نگرفتن یا که اگر تصمیم گرفته ایم آن را به موقع اجرا نکنیم باعث از دست رفتن فرصت ها خواهد شد .

1- عصر عاشورا چه کسی از اما تقاضای حضور در میدان نبرد را کرد؟ قاسم برادر زاده امام حسین (ع)

2- قاسم در چه سنی به شهادت رسید؟ در چهارده سالگی

3- قاسم چرا می خواست به میدان جنگ برود؟ قاسم می خواست به میدان جنگ برود تا در راه دین خدا کشته شود.

4- بعد پیامبر معاویه با چه کسی جنگید و چه کسی را به شهادت رساند؟ بعد از پيامبر، معاويه به جنگ با امام علی (عليه السّلام)که جانشين پيامبر بود، برخاست. بعد از امام علی(عليه السّلام)، فرزندش امام حسن (عليه السّلام) نيز با نقشه معاويه به شهادت رسيد.

5- کدام امام با نقشه معاویه به شهادت رسید؟ امام حسین (ع)

6- معاویه در چه سالی از دنیا رفت و چه کسی را جانشین خود قرار داد؟ در سال 60 هجری قمری از دنیا رفت و پسرش یزید را جانشین خود قرار داد.

7- امام حسین درباره به حکومت رسیدن یزید چه فرمودند؟ وای بر اسلام که به حاکمی چون یزید گرفتار شده است.

8- هدف قیام امام حسین (ع) چه بود ؟ اصلاح امت جدش و امر به معروف و نهی از منکر

9- تاریخ و مکان شهادت امام حسین (ع) و تعداد یاران ایشان را بنویسید. شهادت ایشان به تاریخ دهم محرّم سال 61 هجری با 72 تن از یارانش در صحرای کربلا

10- از نام های صحراهای کربلا، چند مورد را بنویسید. نینوا، طف، عموراء، حیر و حایر، غفر و ....

11- نتیجه قیام امام حسین (ع) چه شد؟ بیداری امت اسلامی و قیام هایی با الگو گرفتن از قیام امام حسین (ع)

12- پیام رسان کربلا که بود؟ حضرت زینب (س)

13- درباره ی کودکان و نوجوانانی که در حماسه ی کربلا حضور داشتند ، بنویسید. 1- قاسم پسر امام حسن (ع) که مشهور این است که 14 ساله بود. 2- عبدالله پسر امام حسین (ع) طفل شیرخوار، که ظاهراً همان علی اصغر می باشد. 3- عبدالهه پسر امام حسن (ع)، کودک نابالغ امام حسن مجتبی (ع) که کنار امام حسین (ع) به شهادت رسید. 4- دو پسر کوچک مسلم بن عقیل 5- طفلان زینب و ... .

14- جمله ی معروف امام حسین (ع) درباره ی بیعت با یزید چیست؟ هرگز کسی مثل من با کسی مثل یزید بیعت نمی کند.

15- خصوصیات یزید را بنویسید. (چهار مورد) اهل کارهای زشت بود، احکام اسلامی را رعایت نمی کرد، نماز را سبک می شمرد، آشکارا اسلام و پیامبر را مسخره می کرد، فساد او در مردم اثر کرده است.

1- مادر

2- بیت را باید با توجه به ویرگول های گذاشته شده خواند. برای اینکه بهتر بتوان به معنی شعر پی برد و احساس و عاطفه شاعر نسبت به مادر بهتر نشان داده شود.

1- ای مادر عزیزم که حاضرم جانم را برایت فدا کنم، جان من به فدای مهربانی و لطف و صفای تو.

2- مهر و محبت دوستان، هرگز هم اندازه محبت و مهر و وفای تو نمی شود.

3- مهر و محبت تو در دل و سینه من جای دارد و هرگز این محبت از دل من بیرون نمی رود. دل من خانه توست و تو در دل من جای داری.

4- ای مادر عزیز که مرا به دنیا آورده ای، اکنون حتی اگر جانم را هم فدایت کنم، آسان است.(چون جانم مقابل تو ارزشی ندارد)

5- اگر تو از من راضی باشی، من هم خوشحال و راضی ام، چون خشنودی خداوند بستگی به خشنودی تو دارد.

6- اگر اختیار جهان در دست من بود، همه جهان را به تو تقدیم می کردم و به پایت می ریختم.

معنی واژگان

فدا شدن : در راه کسی یا هدفی جان خود را دادن

صفا : صمیمت - مهربانی

همپایه : هم اندازه - هم قدر – هم ردیف

مِهر : محبت

سرا : خانه

سهل : آسان – راحت

مایه : سبب - باعث

خشنودی : خوشحالی - رضایت

رضا : خشنودی

معنی واژگان

تله : دامی که برای جانوران می گذارند.

زیرک : زرنگ

طمع : حرص – زیاده خواهی

خاطر : یاد – فکر - اندیشه – خیال – آنچه از دل گذرد.

آسوده : راحت

به هوای اینکه : به امید اینکه

می رمید : فرار می کرد

قسمت : در اینجا سرنوشت

غفلت : فراموشی - بی خبری - نا آگاهی

اتفاقاً : از قضا

آشیانه : لانه

آواز : بانگ – صوت - آوا

باهوش : هوشیار – عاقل

غفلت : بی خبری – فراموش کردن

امثال : جمع مثل – مانند

اثر : نشانه

1- باغی در نزدیکی شهر

2- هدهد پرنده ای زیبا و خوش آواز است ولی کلاغ اینگونه نیست. همچنین در ادبیات، هدهد نشانه خبررسان خوبی ها است ولی کلاغ نشانه شومی و بدخبری است.

3- مهربان، زیرک، باهوش و باتجربه

4- بعضی افراد از روی غرور و تکبر بیش از حد به دام می افتند.

5- همیشه سعی کنیم غرور و تکبر نداشته باشیم و تواضع را در رفتارمان بگنجانیم و همچنین گرفتاری های زندگی را روی قسمت نگذاریم. چرا که اگر درست عمل کنیم موفق خواهیم شد و اگر اشتباه عمل کنیم شکست خواهیم خورد.

معنی واژگان

باد به گرد او نمی رسید: کنایه از سرعت خیلی زیاد

باز: پرنده ای شکاری

بی درنگ: بی معطلی، سریع

به عرض رسانید: گفت

رکاب دار: پیاده ای که همراه سوار می رود

فرود آر: پایین بیاور

کمند: ریسمان، طناب، بند

مالامال: پر، لبریز

مجال: فرصت

مرکب: آنچه بر ان سوار می شوند

هلاک کرد: نابود کرد